پسته کوهی چیست | معرفی بنه، قسقوان یا همان میوه سقز

پسته کوهی چیست؟ بنه چیست؟ درخت قزوان کردی چه درختی است؟ اینها همه سوالاتی هستند که ذهن خیلی از افراد را در گیرد می کند. به خصوص وقتی عباراتی مانند بنه، فسقوان، میوه درخت سقز و خیلی چیز های دیگر هم به میان می آیند و آن را از اینکه تنها یک نوع خاص از پسته باشند، به کالایی منحصر به فرد تبدیل می کنند. در این مقاله از مغز و پسته قرار است با هم در مورد همه این مسائل صحبت کنیم.

همانطور که می دانید پسته کالایی بسیبار ارزشمند است که در صادرات ایران نق عمده ای داشته و در خیلی از صنایع کاربرد دارد. پسته درختی کهن است که واریته های مختلفی داشته و انواع مختلفی از درخت ها با میوه های نسبتا مشابه اما با خواص و کاربرد های گوناگون ارائه می دهد. در این مقاله می خواهیم با هم به سراغ یکی از این انواع یعنی پسته کوهی برویم و ببینیم که این کالای ارزشند چیست و درخت پسته کوهی که به آن درخت سقز هم گفته می شود که ویژگی هایی داشته و چه کاربرد هایی را برای ما دارد.

 

میوه پسته کوهی چیست

در این بخش از مقاله می خواهیم به بررسی اینکه پسته کوهی چیست بپردازیم، در واقع پسته کوهی یا همان بنه پسته مخصوصی می باشد که در برخی از نواحی کشور رشد می کند. درخت پسته کوهی دارای میوه ای سفت و روغنی می باشد که به صورت تخمه مورد استفاده قرار می گیرد اما با این تفاوت که پوست میوه درخت پسته کوهی می تواند باعث آسیب رسیدن به دندان ها بشود. رنگ پوسته بیرونی میوه درخت بنه در ابتدای فصل جوانی سبز رنگ می باشد و بخشی از آن قرمز رنگ است که این میوه در فصل اردیبهشت ماه به صورت نیمه رسیده برداشت می شود. همچنین لازم به ذکر است که از درختان پسته کوهی نوعی صمغ طبیعی به دست می آید که به سقز معروف می باشد و کاربرد های زیادی دارد.

پسته کوهی یا همان بنه دارای رنگ سبز تیره می باشد و شکل ظاهری آن کروی شکل می باشد و می توان گفتی خواصی برابر با پسته کوهی و یا بیشتر از آن دارد و همچنین مغز پسته کوهی شبیه به پسته معمولی می باشد اما با این تفاوت که مغز پسته کوهی کوچکتر می باشد و خاصیت های آن مشابه با همان پسته های داخل آجیل می باشد.

از مغز پسته کوهی برای تهیه یک غذای معروف با نام قاتق بنه هم استفاده می شود که این غذا بیشتر در استان کرمان تهیه می شود و سرشار از چربی و انرژی می باشد که برای سلامت بدن مفید می باشند.

درخت پسته کوهی یا همان درخت بنه از جنس پسته می باشد و با نام علمی Pistacia Atlantica شناخته می شود و جزو درختان بومی ایران محسوب می شود. درخت پسته کوهی بیشتر در ارتفاعات رشته کوه زاگرس و مناطق کوهستانی کشور به ندرت یافت می شود. درخت پسته کوهی یکی از دیر زیست ترین درختان می باشد، همچنین پسته کوهی یا درخت بنه جزو کهن سال ترین درختان به شمار می آیند که می توان به عنوان  کهنسال ترین درختان بنه به کلخونگ کهنسال بُزپر در بوشهر، درخت بنه بن دشت در استان فارس، درخت بنه کهنسال امامزاده جعفر  چهارطاق در استان سمنان، درخت بنه آرامگاه بوذرجمهر در خراسان جنوبی و درخت بنه کهنسال امامزاده جعفر در چهارمحال و بختیاری اشاره کرد.

به طور کلی درخت پسته کوهی یا درخت بنه دارای انواع و گونه های مختلفی می باشد اما آنچه که امروزه شناخته شده است پسته کوهی با پوسته ای ضخیم و میوه ای درشت می باشد که از آن برای روغن گیری و به عنوان خوراکی استفاده می شود اما نوعی دیگر از پسته کوهی وجود دارد که دارای یک پوسته شکننده و نازک می باشد که در اصطلاح محلی به بنشک یا بنه شَک معروف می باشد و در ترکیبات آجیل هم قرار می گیرد.

درخت قزوان یا همان درخت بنه چیست

درخت بنه یا پسته کوهی با نام علمی Pistacia atlantica درختی ارزشمند از خانواده پسته ها محسوب می شود. این درخت در رشته ی کوه های زاگرس و در مناطق غربی ایران، به خصوص در استان های ایلام، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، کرمان، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان رویش دارد. در گویش کردی این درخت را قسوان و میوه آن را قسقوان می گویند. همینطور این درخت به درخت سقز نیز معروف است.

ارزش بالای درختان بنه به دلیل کاربرد های مختلف قسمت های آن در زمینه های دارویی، صنعتی و خوراکی است. این درخت تنها به صورت وحشی و خودرو در مناطق مذکور رشد می کند. نهال درخت بنه را نمی توان به راحتی در گلخانه رشد داد، زیرا پوسته سخت و مقاوم دانه بنه این امر را امکان پذیر نمی کند. دانه ها در طی چندین سال در طبیعت باقی می مانند و پس از ساییدن و شکستن پوسته در فصل زمستان، در بهار جوانه می زنند.

درخت بنه بدون دخالت انسانی و بدون استفاده از کود ها و مواد شیمیایی به طور خودرو به ثمر می رسد. این امر خصوصیات مثبت و منفی دارد. از یک سو، نشان از خلوص و طبیعتی بودن درخت بنه دارد؛ از سوی دیگر، اگر حفاظت کافی انجام نشود، ممکن است درختان بنه در معرض خطر انقراض قرار گیرند. درخت بنه انواع مختلفی دارد و تنها سه گونه درخت بنه در ایران قابل رشد است. عمده این درخت ها که از آنها برای گرفتن سقز استفاده می شود در استان کردستان قرار دارد. در تصویر زیر می توانید پراکندگی این درختان را در استان کردستان مشاهده نمایید:

 

از ارقام مختلف بنه به دلیل مصارف دارویی، صنعتی و خوراکی آن در طول تاریخ استفاده های بسیاری صورت گرفته است. درخت بنه به عنوان یک منبع مهم اقتصادی و درختی با ارزش در اکوسیستم ایران محسوب می شود.

شیره سقز که از درخت بنه به دست می آید، اهمیت زیادی به لحاظ محتوای روغن پرارزش تربانتین دارد. تربانتین، که حدود ۲۵ درصد از شیره سقز را تشکیل می دهد، دارای کاربرد های گسترده ای در صنایع مختلف است. این موارد عبارتند از:

• صنعت داروسازی: شیره سقز به عنوان یک منبع غنی از تربانتین و دیگر ترکیبات شیمیایی، در تهیه داروها و نرم کننده های گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد.
• صنایع آرایشی و بهداشتی: در تولید آدامس، عطر، خوشبوکننده ها و محصولات بهداشتی مانند نرم کننده ها و ضدعفونی کننده ها، شیره سقز به دلیل خاصیت هایش مورد استفاده قرار می گیرد؛
• صنعت پلاستیک سازی: شیره سقز در تهیه برخی از مواد و پلیمرها مورد استفاده قرار می گیرد؛
• صنعت چاپ: از شیره سقز به عنوان یک ماده ی خاص جهت تهیه مرکبات چاپ استفاده می شود؛
• تولید واکس کفش و چرم: مواد موجود در شیره سقز در تهیه واکس برای کفش و چرم نیز به کار می رود؛

با توجه به اینکه صنایع تبدیلی در ایران به میزان کافی توسعه یافته نیستند، بخش زیادی از شیره سقز تولیدی به خارج از کشور صادر می شود و به عنوان مواد اولیه در صنایع مختلف به کار می رود. تعداد درختان بنه در بانه تخمین زده شده و در شرایط خاص محیطی، هر درخت می تواند مقدار قابل توجهی از شیره سقز تولید کند.

 

کاربرد های پسته کوهی چیست

در بخش بالا به توضیحاتی در مورد اینکه پسته کوهی چیست پرداختیم اما این پسته کوهی علاوه بر خاصیت های زیادی که دارد کاربرد هایی هم دارد. در واقع میوه درخت پسته کوهی در ایران از دوره پارینه سنگی تا کنون مورد استفاده قرار می گرفته است اما امروزه فقط توسط زاگرس نشینان بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد که از میوه درخت بنه به صورت رسیده و نارس برای تهیه روغن، مربا، ترشی و در برخی از غذا ها استفاده می شود.

همچنین درخت پسته کوهی شیره ای به نام سقز دارد که به نام شیره درخت بنه هم معروف می باشد، شیره درخت بنه در مواردی مانند صنعتی، درمانی و تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع این شیره از خواص دارویی و درمانی بسیاری برخوردار می باشد اما از کاربرد های مهم شیره درخت بنه می توان به تولید شکلات، خمیر دندان و آدامس اشاره کرد.

امروزه بسیاری از مردم روستا نشین و کوچ نشین در مناطق کوهستانی و مناطق صعب العبور در رشته کوه های زاگرس درخت پسته کوهی را یک درخت مقدس می دانند. درخت پسته کوهی علاوه بر همه کاربرد هایی که در مصارف غذایی و دارویی که دارد مردم روستا نشین از چوب تنه درخت آن برای مسقف کردن خانه های خود استفاده می کنند و همچنین از چوب آن برای ساخت تسبیح استفاده می کنند و با آن خدا را برای خلق کردن همچنین نعمتی ذکر می گویند.

در بخش بالا به توضیح در مورد اینکه کاربرد های پسته کوهی چیست پرداختیم در واقع از میوه پسته کوهی و تنه درخت و برگ های آن هم به دلیل داشتن خواص دارویی استفاده می شود که در ادامه به توضیح اینکه خواص پسته کوهی چیست خواهیم پرداخت تا با خواص شگفت انگیز درخت بنه و میوه آن آشنا شوید.

ویژگی های درخت پسته کوهی چیست

تا این قسمت از مقاله با پسته کوهی و کاربرد های آن آشنا شدید اما شاید این سوال که ویژگی های درخت پسته کوهی چیست هم برای شما پیش آمده باشد بنابراین در پاسخ به این سوال باید گفت که درخت پسته کوهی دارای ارتفاعی به اندازه هفت تا 9 متر می باشد.

در برخی از مناطق کوهستانی کشور مانند کردستان به میوه درخت بنه قزوان گفته می شود که بیشتر مردم کردستان از قزوان برای درست کردن ترشی، روغن حیوانی و خوشبو کردن دوغ های محلی استفاده می کنند.

همان طور که می دانید درخت بنه یک منبع خوب برای تولید شیره سقز می باشد و در گویش کردی در منطقه بانه به آن بنِشت می گویند. شیره سقز دارای رنگ سبز خیلی روشن می باشد که بسیار غلیظ و چسبنده است و خواص دارویی زیادی دارد و یک داروی عالی برای درمان ناراحتی های گوارشی و یبوست می باشد. همچنین بیست و پنج درصد از شیره سقز حاوی یک روغن صنعتی و پر ارزش به نام تربانتین می باشد که این روغن کاربرد های بسیاری در صنعت دارد.

 از کاربرد های دیگر شیره سقز می توان در تهیه خوشبو کننده ها، عطر، حشره کش ها، تهیه نرم کننده ها، مواد ضد عفونی کننده و استفاده در صنعت دارویی اشاره کرد. علاوه بر کاربرد هایی که ذکر کردیم از شیره سقز در صنعت پلاستیک سازی، تهیه چرم و واکس کفش و همچنین صنعت چاپ هم استفاده می شود.

اما امروزه به دلیل نبود صنایع تبدیلی مناسب در کشور ما این شیره به خارج از کشور صادر می شود و به عنوان ماده پایه در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه آمار دقیقی از تعداد درختن پسته کوهی در بانه موجود نمی باشد اما آمار تقریبی این درختان چیزی بین ده تا بیست هزار تخمین زده شده است.

به طور متوسط هر درخت پسته کوهی پانصد الی هزار گرم سقز تولید می کند که حتی ممکن است در سال هایی که بارش باران بیشتر می باشد و شرایط مناسب تر است میزان شیره تولیدی درخت بنه هم افزایش یابد.

امروزه در شهر بانه درختان بنه به صورت ترکیبی با درختان بلوط در روستاهایی مانند دارینه، کانی سور، باشوان، بنه ژاژ، سیاحومه، ویسک، خجک، رشکی و همزلان کاشته می شوند.

میوه درخت بنه ه زمان با رسیدن خرما می باشد و در این زمان قابل استفاده می باشد اما بسیاری از افراد از میوه درخت بنه به صورت نارس و زمانی که پوسته آن سخت نشده است و نیازی به شکستن ندارد استفاده می کنند.

میوه درخت بنه دارای شکل ظاهری گرد می باشد و رنگ آن سبز تیره می باشد که با نام برکُو شناخته می شود اما نوع دیگری از میوه درخت بنه وجود دارد که کمی ریز تر می باشد و با نام کهن شناخته می شود در کل می توان گفت که میوه درخت بنه بسیار شبیه به پسته می باشد فقط کمی کوچکتر است.

میوه درخت بنه دارای پوسته بسیار سختی می باشد به همین دلیل در شرایط عادی نمی توانید با کاشت نهال آن را تولید کنید بلکه باید از دانه آن استفاده کنید که دانه بنه هم باید به مدت چندین سال در محیط قرار بگیرد تا پوسته سخت آن در یخبندان ترک بخورد و در فصل بهار جوانه بزند. میوه بنه زمانی که نارس است دارای مزه ای ترش می باشد و معمولا به رنگ سبزه تیره می باشد.

توضیحاتی که در بالا بیان کردیم همه از ویژگی های درخت پسته کوهی می باشند در واقع می توان گفت پاسخ خوبی برای سوال ویژگی های پسته کوهی چیست می باشد که می توان گفت کاربرد های درخت پسته کوهی بیشتر از ویژگی های آن می باشد.

خواص پسته کوهی چیست

پسته کوهی یا همان بنه دارای خواص بسیار زیادی می باشد در واقع بنه سرشار از مواد مغذی و انرژی زا  می باشد که به همین دلیل می توان گفت خواص بنه بسیار بیشتر از پسته های معمولی داخل آجیل می باشد. میوه درخت بنه یک خوراکی مقوی می باشد که دانه آن چرب می باشد و از طعم مطلوبی برخوردار می باشد.

همچنین از عصاره پسته کوهی به دلیل داشتن طعم بسیار خوبش برای گرفتن طعم تلخ و بد برخی از دارو ها استفاده می شود. در واقع از میوه درخت بنه، شیره سقز آن و روغن بنه در طب سنتی استفاده های زیادی می شود که زمان قدیم تا به حال توسط مردم مورد استفاده قرار می گرفته است.

در واقع بنه شامل یک سری اسید های چرب غیر اشباع شده مانند فیتواسترول، کاروتنوئیدها، توکوفرول و فنول ها می باشد و همچنین مواد مغذی موجود در بنه شامل ویتامین هایی مانند A، B، Dو E می باشد.

در ادامه به توضیح اینکه خواص مفید پسته کوهی چیست خواهیم پرداخت تا با خواص های شگفت انگیز این پسته کوهی آشنا شوید. خواص پسته کوهی یا بنه عبارتند از موارد زیر:

دارای خواص ضد میکروبی

یکی از خواص های بنه خواص ضد میکروبی بودن آن می باشد، در واقع امروزه استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها توسط افراد سبب مقاومت باکتری ها در برابر این دارو ها شده است و به نحوی اثربخشی آنتی بیوتیک ها محدود شده است. اما امروزه گیاهان زیادی وجود دارند که از خواص ضد میکروبی برخوردار می باشند و می توانید از آنها به جای آنتی بیوتیک هایی که مصرف آنها در طولانی مدت مضر باشد هم استفاده کنید. در واقع پسته کوهی یا بنه یک جایگزین خوب و کم خطر برای آنتی بیوتیک ها می باشد و می توانید از بنه یا عصاره آن به عنوان یک دارو که اثرات قوی ای در برابر باکتری ها دارد استفاده کنید.

کاهش کلسترول و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی

یکی دیگر از خاصیت هایی که بنه دارد کاهش کلسترول و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی می باشد در واقع پسته کوهی غنی از اسید های چرب غیر اشباع می باشد. در واقع تحقیقات انجام شده نشان داده است که مصرف بنه به صورتی خوراکی یا روغن آن سبب افزایش HDL کلسترول و کاهش یافتن LDL کلسترول در خون می شود و در نهایت برای کاهش بیماری های قلبی و عروقی مفید می باشد.

کنترل قند خون افراد دیابتی

نتیجه بررسی های علمی انجام شده نشان داده است که استفاده از عصاره درخت بنه و میوه آن در کنترل کردن قند خون افرادی که دیابت دارند تاثیر مثبتی دارد و همچنین مطالعات صورت گرفته بر روی عصاره بنه نشان داده است که تاثیر زیادی بر روی آنتی اکسیدان های بدن دارد.

تقویت سیستم ایمنی بدن

یکی از خواص های پسته کوهی به علت وجود اولئیک اسید می باشد که می تواند سبب افزایش گلبول های سفید بشود و در نهایت سیستم ایمنی بدن را در برابر بیماری ها تقویت کند. همچنین اولئیک اسید موجود در پسته کوهی دارای خواص آنتی اکسیدان می باشد که می تواند باعث خنثی سازی رادیکال های آزاد و مضر، کاهش آسیب های ناشی از اکسیدان ها بشود و برای جلوگیری از بیماری های التهابی بسیار مناسب است.

تسکین دهنده درد های مفصلی

یکی دیگر از فواید پسته کوهی استفاده از روغن آن برای تسکین درد های مفصلی می باشد که برای استعمال خارجی درد های مفصل، دیسک کمر و عضلات گرفته بسیار مفید می باشد. روغن بنه را می توانید از عطاری ها تهیه نمایید همچنین برای تهیه روغن بنه به صورت خانگی می توانید دانه های رسیده بنه را آسیاب کنید و سپس آن را گرم کنید و مقداری آب جوش به آن اضافه کنید و در نهایت خمیر به دست آمده را ورز بدهید تا روغن موجود در آن خارج شود.

مناسب برای تقویت موی سر

از خواص دیگر روغن بنه می توان به تقویت و ترمیم موی سر اشاره کرد، روغن بنه دارای خاصیت ترمیم کنندگی می باشد که می تواند برای رشد مو بسیار مفید باشد. همچنین افرادی که زیبایی موهای خود را از دست داده اند می توانند از روغن بنه برای ترمیم موهای خود استفاده نمایند.

برای استفاده از روغن بنه باید مقداری از آن را بر روی پوست سر خود بزنید و سپس ماساژ بدهید و پس از چند ساعت با یک شوینده مناسب موهای خود را بشویید. روغن بنه برای درمان طاسی سر بسیار مناسب می باشد اما توجه داشته باشید که روغن بنه دارای طبع گرم و خشک است و ممکن است برخی از افراد به آن حساسیت داشته باشند و پس از استفاده پوست سر آنها دچار خارش، قرمزی و جوش بشود.

مناسب برای از بین بردن لکه های پوستی

استفاده از روغن پسته کوهی یا همان روغن بنه به صورت مداوم می تواند جای سوختگی و لکه های حاصل از جوش را بهبود بدهد. همچنین روغن بنه برای درمان سوختگی و زخم های روی پوست بسیار مناسب می باشد. متخصصان طب سنتی بر این باور هستند که زدن روغن بنه به مدت چهار ماه بر روی ماه گرفتگی می تواند آن را از بین ببرد.

مناسب برای درمان جوش های صورت

استفاده از برگ درختان بنه برای از بین بردن جوش ها و آکنه های صورت بسیار مناسب می باشد. امروزه اکثر افراد با التهابات پوستی و بیماری های مزمن پوست مواجه هستند که به علت های مختلفی رخ می دهند بنابراین استفاده از دارو های گیاهی به جای دارو های شیمیایی بسیار مناسب می باشد و عوارض کمتری هم دارد. بنابراین می توانید از عصاره برگ درخت بنه برای درمان جوش ها و آکنه های خود استفاده نمایید.

مناسب برای درمان زخم های افراد دیابتی

استفاده از عصاره بنه برای درمان زخم هایی که بر اثر بیماری دیابت به وجود آمده اند و در نهایت با عفونت شدید سبب قطع کردن پای فرد دیابتی می شوند بسیار مناسب می باشد. در واقع عصاره بنه از خاصیت ضد باکتریایی، آنتی بیوتیکی و ضد میکروبی برخوردار می باشد که می تواند از رشد گروهی باکتری ها جلوگیری نمایند که برای درمان زخم های افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند بسیار مناسب است و می تواند دوره درمان و یا بستری شدن بیماران را کاهش دهد.

مناسب برای درمان کم خونی و فقر آهن

پسته کوهی هم مانند پسته ی معمولی سرشار از خواص زیادی می باشد و به دلیل داشتن ویتامین ها و املاح معدنی که دارد می تواند برای کمبود ویتامین های موجود در بدن مفید باشد. همچنین پسته کوهی یکی از بهترین دارو هایی می باشد که برای درمان کم خونی و فقر آهن بسیار مناسب است و افرادی که به این بیماری ها مبتلا هستند می توانند به صورت روزانه از پسته کوهی استفاده کنند.

در بخش بالا همه خاصیت های پسته کوهی را بیان کردیم تا پاسخ مناسبی به اینکه خواص پسته کوهی چیست داده باشیم، به طور کلی پسته کوهی سرشار از ویتامین ها و املاح معدنی می باشد که برای سلامتی بدن مفید می باشند بجز مواردی که در بالا ذکر کردیم پسته کوهی برای تقویت حافظه، بیماری ام اس، تقویت اعصاب، ترک کف پا و لب، رفع انگل معده، پوکی استخوان، درمان اسهال، افزایش وزن، رفع تکرار مکرر ادرار و ضعف های جسمانی بسیار مفید می باشد که با استفاده از آن می توانید سلامتی بدن خود را تضمین نماید.

اما همان طور که استفاده از پسته کوهی و مشتقات آن دارای خواص های زیادی می باشد می تواند استفاده بیش از حد از آن هم ضرر داشته باشد و موجب مشکلاتی بشود که از جمله آنها می توان به زخم شدن دهان و کم شدن اشتها اشاره کرد.

همچنین می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خواص و انواع پسته های معمولی به مقاله های خواص پسته و انواع پسته مراجعه نمایید تا با هر یک از آنها آشنا شوید.

نتیجه گیری

در مقاله بالا به صورت کامل در رابطه با اینکه پسته کوهی چیست توضیحاتی را ارائه دادیم، به طور کلی پسته کوهی یا همان بنه یک نوع دیگر از پسته می باشد که سرشار از ویتامین ها و املاح معدنی است. پسته کوهی دارای ظاهری گرد و ریز می باشد که دارای رنگ سبز تیره است. درخت بنه در مناطق کوهستانی و رشته کوه های زاگرس رشد می کند که از خاصیت های زیادی برخوردار می باشد همچنین درختان پسته کوهی دارای یک شیره طبیعی به نام سقز می باشد که از آن برای تولید آدامس، عطر، خوشبو کننده، شکلات و خمیر دندان و … استفاده می کنند و علاوه بر این موارد سرشار از خواص دارویی می باشد که برای درمان بسیاری از بیماری ها مفید است.